Pieniądze w OSP - zarobek czy prawdziwy wolontariat?

Strażackie zarobki budzą zazwyczaj sporo kontrowersji. Trudno rzetelnie wycenić służbę, w którą wpisane jest wysokie ryzyko utraty zdrowia i życia. Te kontrowersje dotyczą zwłaszcza służby ochotniczej, która (co do zasady) jest rodzajem społecznego wolontariatu.  Czy należy zatem płacić druhom ze straży ochotniczych?
W całej Polsce działa ponad 16 tys. jednostek OSP. Strażacy nie tylko walczą z pożarami czy skutkami klęsk żywiołowych, lecz także wspierają mieszkańców swoich gmin i miejscowości w codziennych działaniach . W szczególności w dobie koronawirusa działalność Ochotniczych Straży Pożarnych zasługuje na szczególne wyrazy uznania i docenienia. Dostarczanie posiłków, rozwożenie maseczek, bezpłatne ozonowanie aut - to tylko niektóre z działań podejmowanych przez OSP w czasie pandemii.
W Polsce ( podobnie jak w większości krajów na świecie) strażacy-ochotnicy nie otrzymują tradycyjnego wynagrodzenia, lecz ekwiwalent za udział w działaniach ratowniczych czy pożarniczych, a także za uczestnictwo w szkoleniach. Zgodnie z prawem stawka ta nie może być wyższa niż 1/175 przeciętnego wynagrodzenia. W komunikacie Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego z dnia 9 lutego 2021 r czytamy:
- Ogłasza się, że przeciętne wynagrodzenie w gospodarce narodowej w 2020 r. wyniosło 5167,47 zł.
Oznacza to, że strażak nie powinien otrzymywać więcej niż 30 zł za godzinę służby. W praktyce wysokość ekwiwalentu zależy od uchwały rady gminy, w której działa jednostka OSP. Zwykle stawka ta wynosi od kilku do kilkunastu złotych, ale są również i takie gminy, które strażakom za udział w akcji ratowniczo-gaśniczej płacą ponad 20 zł.
Strażak szeregowy w OSP otrzymuje zatem średnio od 2000 do 3000 złotych brutto, natomiast oficer od 2500 do 8000 złotych brutto. W rzeczywistości dopiero na stanowisku oficerskim zarobki są adekwatne do nakładu pracy i ryzyka narażenia życia.
Przykładowe zarobki:
Członkowie OSP w gminie Czernikowo otrzymują:
- 21 zł za każdą godzinę udziału w akcji ratowniczo-gaśniczej,
- 7 zł za każdą godzinę udziału w szkoleniach organizowanych przez PSP lub gminę.
Gm. Lubicz
- 20 zł za każdą godzinę udziału w akcji ratowniczo-gaśniczej,
- 10 zł za każdą godzinę udziału w szkoleniach organizowanych przez PSP lub gminę

Średnia zarobków strażaków zawodowych w Polsce to ok 4 tys. Zł, a i na taką pensję w straży pożarnej mogą liczyć tylko niektórzy. W pożarniczych drużynach niejednokrotnie można usłyszeć pełne żalu opinie, że w PSP dobrze zarabiają oficerowie w biurach, kadrowe, księgowe, sekretarki, prewentyści. Te stanowiska, zdaniem wielu, powinny być stanowiskami cywilnymi a nie mundurowymi, a tym samym nie powinny się łączyć z przywilejami i zarobkami, których „zwykły” strażak gaszący pożary nie uzyskuje.
Na Zachodzie zwykle to dwa razy więcej, w niektórych krajach nawet cztery razy więcej, choć polscy strażacy nie ustępują odwagą, umiejętnościami i przygotowaniem do najtrudniejszych akcji. Ustępują tylko jednym... zarobkami.  Przykładowo Szwecja hojnie wynagradza strażaków walczących z żywiołem. Szwedzki urząd statystyczny (Statistics Sweden) wyliczył, że mogą liczyć na 30 - 31 tys. koron szwedzkich wynagrodzenia miesięcznie. To równowartość około 12,5 tys. zł. Najlepsi dostają nawet 34 tys. koron.
Minimalne wynagrodzenie strażaka w korpusie szeregowych na stanowisku stażysty kształtuje się od 3752 zł brutto wzwyż.
Oficer Państwowej Straży Pożarnej rozpoczynający służbę w komendzie otrzymuje co najmniej 5172 zł brutto. Na tę kwotę składają się: wynagrodzenie zasadnicze, dodatek za stopień służbowy i dodatek służbowy.
godnie z rozporządzeniem Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z 5 lutego 2020 roku w sprawie uposażenia strażaków PSP, za czas służby pełnionej w warunkach szkodliwych dla zdrowia lub uciążliwych strażakowi przysługuje dodatek. Wylicza się go na podstawie godzinowej stawki przeciętnego uposażenia funkcjonariuszy. Dodatek wynosi:
5 procent wspomnianej stawki przy pierwszym stopniu szkodliwości lub uciążliwości,
10 proc. przy drugim stopniu,
15 proc. przy trzecim
20 proc. przy czwartym stopniu szkodliwości lub uciążliwości.
Według (nowelizowanej później) ustawy z 24 sierpnia 1991 r. o Państwowej Straży Pożarnej uposażenie zasadnicze strażaka wzrasta z tytułu wysługi lat w PSP o: 2 procent po 2 latach służby i dalej o 1 proc. za każdy następny rok służby - do wysokości 20 proc. po 20 latach służby.
Potem, po 20 latach, rośnie o dalsze 2 proc. za każde następne 2 lata, aż do wysokości 32 proc. po 32 latach służby. Po osiągnięciu 35 lat służby wzrost uposażenia zasadniczego strażaka wynosi 35 proc. Podstawą do obliczenia wzrostu jest uposażenie zasadnicze ustalone według stawki odpowiadającej danej grupie uposażenia.
Dodatek motywacyjny w straży pożarnej.
Strażakowi zawodowemu przysługuje ponadto dodatek motywacyjny. Warunki jego przyznawania określone są we wspomnianym rozporządzeniu. Dodatkowo od 1 października zeszłego roku strażacy z długoletnim stażem mogą liczyć na świadczenie motywacyjne po osiągnięciu od 25 do 28 lat i 6 miesięcy służby - w wysokości 1500 zł brutto miesięcznie albo po 28 latach i 6 miesiącach służby - w wysokości 2500 zł brutto miesięcznie.
Wynagrodzenia funkcjonariuszy Państwowej Straży Pożarnej na poszczególnych stanowiskach są podobne w całym kraju, ponieważ ich wysokość regulują ministerialne przepisy.